สํานวนสุภาษิตไทยและคำพังเพยไทยเปรียบเสมือนเพชรน้ำเอกในขุมทรัพย์ทางภาษาของไทย สะท้อนถึงวัฒนธรรม ค่านิยม และภูมิปัญญาที่สั่งสมมาแต่โบราณ แต่ละคำแต่ละวลีล้วนมีความหมายลึกซึ้ง และแฝงไว้ด้วยข้อคิดที่เป็นประโยชน์ในการดำเนินชีวิต บทความนี้จะพาทุกท่านไปสำรวจ 100+ สํานวนสุภาษิตและคำพังเพยไทยที่ใช้กันบ่อย พร้อมทั้งความหมายและที่มา เพื่อให้เราได้เรียนรู้และนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม
สำนวน คืออะไร?
สำนวน คือ ถ้อยคำหรือข้อความที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านาน มีความหมายไม่ตรงตามตัวอักษร แต่ต้องอาศัยการตีความเพื่อให้เข้าใจความหมายที่แท้จริง สำนวนมักใช้ในการเปรียบเทียบเพื่อสื่อความหมายในเชิงนามธรรม หรือเพื่อสร้างความลึกซึ้งให้กับการสื่อสาร
ตัวอย่างเช่น:
- หนีเสือปะจระเข้: เปรียบเทียบสถานการณ์ที่หลีกเลี่ยงปัญหาหนึ่ง แต่กลับต้องเผชิญกับปัญหาที่ร้ายแรงกว่า
- น้ำขึ้นให้รีบตัก: เปรียบเทียบโอกาสที่ดีที่ควรจะรีบคว้าเอาไว้
- หมาเห่าใบตองแห้ง: เปรียบเทียบคนที่เก่งแต่พูด แต่ไม่สามารถลงมือทำได้จริง
สุภาษิต คืออะไร?
สุภาษิต คือ ถ้อยคำหรือข้อความที่เป็นคติเตือนใจ สั่งสอนให้ประพฤติหรือไม่ประพฤติอย่างใดอย่างหนึ่ง สุภาษิตมักมีที่มาจากคำสอนทางพระพุทธศาสนา หรือจากประสบการณ์ชีวิตของคนไทย
ตัวอย่างเช่น:
- ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว: สอนให้ทำความดี และหลีกเลี่ยงการทำความชั่ว
- รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี: สอนให้ดูแลเอาใจใส่สิ่งที่รัก และอบรมสั่งสอนบุตรหลาน
- มีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท: สอนให้รู้จักออมเงิน และใช้จ่ายอย่างประหยัด
คำพังเพย คืออะไร?
คำพังเพย คือ ถ้อยคำที่กล่าวเพื่อให้ตีความเข้ากับบริบทหรือสถานการณ์ มักจะกล่าวถึงพฤติกรรม หรือสิ่งที่เกิดขึ้นรอบตัว คำพังเพยมักมีที่มาจากตำนาน วรรณคดี หรือนิทาน
ตัวอย่างเช่น:
- หนามยอกเอาหนามบ่ง: เปรียบเทียบการแก้ปัญหาด้วยวิธีการที่คล้ายคลึงกับปัญหา
- เขียนเสือให้วัวกลัว: เปรียบเทียบการขู่ให้กลัวโดยใช้สิ่งที่น่ากลัวกว่า
- ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวปิดไม่มิด: เปรียบเทียบความผิดที่ใหญ่หลวง ไม่สามารถปกปิดได้
ความสำคัญของสุภาษิตและคำพังเพย
สุภาษิตและคำพังเพยมีบทบาทสำคัญในการสื่อสารของคนไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณ เป็นเครื่องมือที่ใช้ถ่ายทอดความรู้ คติสอนใจ ประสบการณ์ และข้อคิดเตือนใจจากรุ่นสู่รุ่น นอกจากนี้ ยังช่วยให้การสื่อสารมีสีสัน น่าสนใจ และเข้าใจง่ายขึ้นด้วยการเปรียบเทียบเชิงภาพพจน์
100+ สํานวน สุภาษิต คําพังเพยไทย พร้อมความหมาย
สำนวนสุภาษิตไทยเปรียบเสมือนเพชรน้ำงามที่ตกทอดจากรุ่นสู่รุ่น สะท้อนวิถีชีวิต ภูมิปัญญา และคติสอนใจของคนไทยมาอย่างยาวนาน แม้กาลเวลาจะเปลี่ยนไป แต่คุณค่าของสำนวนเหล่านี้กลับไม่เคยจางหายไปไหน ตรงกันข้าม กลับยิ่งทวีความสำคัญในการสื่อสารยุคปัจจุบันที่เต็มไปด้วยความเร่งรีบและเทคโนโลยี
- หนีเสือปะจระเข้ หมายถึง หนีปัญหาหนึ่ง ไปเจออีกปัญหาหนึ่งที่หนักกว่าเดิม
- พิมเสนแลกเกลือ หมายถึง เสียเปรียบอย่างมาก
- เหยียบเรือสองแคม หมายถึง สองใจ ไม่เด็ดขาด
- จับปลาสองมือ หมายถึง ทำหลายสิ่งพร้อมกัน จนอาจทำได้ไม่ดีสักอย่าง
- ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด หมายถึง ปิดบังความผิดร้ายแรง
- อดเปรี้ยวไว้กินหวาน หมายถึง อดทนต่อความลำบากในปัจจุบัน เพื่อความสุขในอนาคต
- ปลาหมอตายเพราะปาก หมายถึง พูดมากอาจนำภัยมาสู่ตนเอง
- ปิดทองหลังพระ หมายถึง ทำความดีโดยไม่หวังสิ่งตอบแทน
- ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม หมายถึง ทำอะไรด้วยความรอบคอบ ไม่รีบร้อน จะได้ผลลัพธ์ที่ดี
- ยิ่งเรียนยิ่งโง่ ยิ่งโตยิ่งเซ่อ หมายถึง คนที่ไม่รู้จักพัฒนาตนเอง
- กาในฝูงหงส์ หมายถึง คนที่ด้อยกว่าอยู่ในกลุ่มคนที่เหนือกว่า
- น้ำขึ้นให้รีบตัก หมายถึง ควรรีบทำเมื่อมีโอกาส
- เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม หมายถึง ต้องปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมหรือสถานการณ์ที่เป็นอยู่
- เหมือนงมเข็มในมหาสมุทร หมายถึง หาสิ่งที่ต้องการได้ยากมาก
- ตกกระไดพลอยโจน หมายถึง ตัดสินใจทำอะไรลงไปเพราะสถานการณ์บังคับ
- หุงข้าวประชดหมา ปิ้งปลาประชดแมว หมายถึง ทำอะไรเพื่อประชดคนอื่น
- สี่เท้ายังรู้พลาด นักปราชญ์ยังรู้พลั้ง หมายถึง คนเราผิดพลาดกันได้
- หนามยอกเอาหนามบ่ง หมายถึง แก้ปัญหาด้วยวิธีการเดียวกัน
- หมาเห่าใบตองแห้ง หมายถึง คนที่เก่งแต่พูด แต่ไม่ลงมือทำ
- อาบน้ำร้อนมาก่อน หมายถึง มีประสบการณ์มากกว่า
- เพชรตัดเพชร หมายถึง คนเก่งต่อสู้กัน
- น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ หมายถึง อย่าขัดขวางผู้มีอำนาจ
- เรือล่มเมื่อจอด ตาบอดเมื่อแก่ หมายถึง คนเราถึงคราวตกต่ำเมื่อไรก็ได้
- นกน้อยทำรังแต่พอตัว หมายถึง ให้รู้จักประมาณตน ทำอะไรให้เหมาะสมกับฐานะ
- ไม้แก่ดัดยาก หมายถึง คนแก่แก้ไขนิสัยยาก
- ดูช้างให้ดูหาง ดูนางให้ดูแม่ หมายถึง พิจารณาสิ่งต่างๆ ให้รอบคอบ
- พูดเป็นต่อยหอย หมายถึง พูดจาไพเราะอ่อนหวาน
- รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี หมายถึง ต้องสั่งสอนอบรมลูกหลานให้เป็นคนดี
- น้ำลดตอผุด หมายถึง ความจริงปรากฏเมื่อสถานการณ์เปลี่ยนไป
- ผักชีโรยหน้า หมายถึง ทำดีเพียงผิวเผิน
- งมเข็มในมหาสมุทร หมายถึง หาสิ่งที่เป็นไปไม่ได้
- จอดเรือไม่ดูท่า หมายถึง ทำอะไรโดยไม่คิด
- ตบหัวแล้วลูบหลัง หมายถึง ทำให้เสียใจแล้วมาปลอบ
- เนื้อไม่ได้กิน หนังไม่ได้รองนั่ง เอากระดูกมาแขวนคอ หมายถึง ได้รับแต่ความเดือดร้อน
- รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง หมายถึง รู้จักเอาตัวรอดจากสถานการณ์ต่างๆ
- กาคาบพริก หมายถึง พูดหรือทำอะไรไม่คิด
- เขียนเสือให้วัวกลัว หมายถึง ทำให้คนอื่นเกรงกลัว ทั้งที่ตนไม่มีอำนาจ
- ฝนตกไม่ทั่วฟ้า หมายถึง ทำอะไรไม่เสมอภาค ไม่เท่าเทียมกัน
- มาเหนือเมฆ หมายถึง ทำสิ่งที่เหนือความคาดหมาย
- ลงเรือลำเดียวกัน หมายถึง ร่วมทุกข์ร่วมสุขด้วยกัน
- งมเข็มในมหาสมุทร หมายถึง ทำสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ ยากที่จะสำเร็จ
- งมเงื่อน หมายถึง ทำเรื่องง่ายให้เป็นเรื่องยาก
- หว่านพืชหวังผล หมายถึง ทำสิ่งใดก็หวังผลตอบแทน
- มีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท หมายถึง รู้จักเก็บออม แม้มีน้อยก็จะเพิ่มพูนขึ้น
- กระต่ายหมายจันทร์ หมายถึง หวังสิ่งที่เป็นไปไม่ได้
- เสน่ห์ปลายจวักผัวรักจนตาย หมายถึง ผู้ที่ทำอาหารอร่อยมักเป็นที่รักใคร่
- ต่อหน้ามะพลับ ลับหลังตะโก หมายถึง พูดอย่างทำอย่าง
- ดินพอกหางหมู หมายถึง ปัญหาเล็กน้อยที่สะสมจนกลายเป็นปัญหาใหญ่
- ความวัวไม่ทันหาย ความควายเข้ามาแทรก หมายถึง เกิดเรื่องร้ายซ้ำซ้อน
- มะพร้าวห้าวไปขายสวน หมายถึง เอาสิ่งที่มีอยู่แล้วไปเสนอคนที่เขามีอยู่แล้ว
- งมลิง หมายถึง ทำอะไรโดยไม่รู้วิธีที่ถูกต้อง
- เอาหูไปนา เอาตาไปไร่ หมายถึง ทำเป็นไม่สนใจ
- กบในกะลาครอบ หมายถึง คนที่ไม่รู้จักโลกกว้าง คิดว่าตนเองเก่ง
- ปลาใหญ่กินปลาเล็ก หมายถึง คนที่มีอำนาจมากกว่ามักเอาเปรียบคนที่อ่อนแอกว่า
- ย้อมแมวขาย หมายถึง หลอกลวง
- สิบเบี้ยใกล้มือ หมายถึง ของใกล้ตัวมีค่ากว่าของไกลตัว
- ไฟในอย่านำออก ไฟนอกอย่านำเข้า หมายถึง อย่าทำให้เรื่องในบ้านลุกลามไปภายนอก
- เงียบเป็นเป่าสาก หมายถึง เงียบมากผิดปกติ
- ชักใบให้เรือเสีย หมายถึง พูดหรือทำอะไรที่ทำให้เรื่องแย่ลง
- รีดเลือดกับปู หมายถึง บังคับเอาจากคนที่ไม่มี
- น้ำขึ้นให้รีบตัก หมายถึง ควรรีบฉวยโอกาสเมื่อมีมาถึง
- วัวหายล้อมคอก หมายถึง แก้ไขปัญหาหลังเกิดเหตุการณ์แล้ว
- เอาไม้ซีกไปงัดไม้ซุง หมายถึง สู้คนที่เหนือกว่า
- ขี่ช้างจับตั๊กแตน หมายถึง ทำเรื่องใหญ่แต่ได้ผลเล็กน้อย ไม่คุ้มค่า
- เล่นกับหมา หมาเลียปาก เล่นกับสาก สากต่อยหัว หมายถึง เลือกคบคนให้ดี เพราะจะได้รับผลตามนั้น
- ขายผ้าเอาหน้ารอด หมายถึง ทำอะไรก็ได้เพื่อรักษาชื่อเสียงของตนไว้
- เหมือนฟ้ากับเหว หมายถึง แตกต่างกันอย่างมาก
- หมาหวงก้าง หมายถึง หวงสิ่งของ
- เห็นช้างขี้ขี้ตามช้าง หมายถึง ทำตามผู้อื่นโดยไม่ไตร่ตรอง
- ดูตาม้าตาเรือ หมายถึง คอยสังเกตการณ์
- สอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ หมายถึง สอนคนที่เก่งกว่า
- ขวานผ่าซาก หมายถึง คนที่พูดตรงเกินไป ไม่ถนอมน้ำใจผู้อื่น
- ตักน้ำรดหัวตอ หมายถึง ทำคุณคนไม่ขึ้น
- เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน หมายถึง ยุยงให้คนทะเลาะกัน
- ยิ่งเกลียดก็ยิ่งเจอ หมายถึง สิ่งที่ไม่อยากเจอมักจะเกิดขึ้น
- อ้อยเข้าปากช้าง หมายถึง สิ่งที่ได้มาง่าย ๆ ก็เสียไปง่าย ๆ
- น้ำผึ้งหยดเดียว หมายถึง เรื่องเล็กน้อยที่ทำให้เสียหายทั้งหมด
- ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง หมายถึง ตำหนิผู้อื่น แต่ตนเองก็ทำ
- นับถือเป็นสรณะ หมายถึง ยึดมั่นเป็นที่พึ่ง
- ชักน้ำเข้าลึก ชักศึกเข้าบ้าน หมายถึง สร้างปัญหาให้ตัวเองโดยไม่จำเป็น
- สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น หมายถึง ต้องพิสูจน์ด้วยตนเอง จึงจะรู้ความจริง
- ใกล้เกลือกินด่าง หมายถึง ละเลยสิ่งที่มีค่า
- ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ หมายถึง ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับของกันและกัน
- ไข่ในหิน หมายถึง ถูกรักและดูแลอย่างดี
- เหล็กสันหลังวาฬ หมายถึง คนที่คอยให้กำลังใจ
- กงเกวียนกำเกวียน หมายถึง ทำอะไรกับใครไว้ ย่อมได้รับผลกรรมนั้น
- ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง หมายถึง คนเราต้องรู้จักดูแลตัวเอง
- วัวสันหลังหวะ หมายถึง คนที่ถูกเอาเปรียบอยู่เสมอ
- รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง หมายถึง คนที่ไม่ยอมรับผิด
- คบคนพาลพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตบัณฑิตพาไปหาผล หมายถึง การคบเพื่อนมีผลต่อชีวิต
- ทำคุณบูชาโทษ หมายถึง ทำดีไม่ได้ดี
- หอกข้างแคร่ หมายถึง ศัตรูที่ใกล้ตัว
- เหมือนลิ้นกับฟัน หมายถึง คนที่อยู่ใกล้ชิดกันย่อมมีกระทบกระทั่งกันบ้างเป็นธรรมดา
- ตีงูให้หลังหัก หมายถึง จัดการปัญหาให้เด็ดขาด
- เหมือนน้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า หมายถึง ต่างฝ่ายต่างต้องพึ่งพาอาศัยกัน
- หนามยอกเอาหนามบ่ง หมายถึง ใช้สิ่งที่เหมือนกันแก้ปัญหา
- หนอนหนังสือ หมายถึง คนที่ชอบอ่านหนังสือ
- เอาใจเขามาใส่ใจเรา หมายถึง คิดถึงจิตใจผู้อื่น
- พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง หมายถึง การพูดน้อยแต่ได้ใจความดีกว่าพูดมากแต่ไร้สาระ
- ปล่อยเสือเข้าป่า หมายถึง สร้างปัญหาที่แก้ไขยากในภายหลัง
- เนื้อเข้าปากเสือ หมายถึง ตกอยู่ในอันตราย
- ลางเนื้อชอบลางยา หมายถึง คนเราชอบต่างกัน
- มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ หมายถึง ไม่ช่วยแล้วยังทำให้คนอื่นเสียงาน
- เพื่อนกินหาง่าย เพื่อนตายหายาก หมายถึง เพื่อนแท้หาได้ยาก
- หนามยอกเอาหนามบ่ง หมายถึง แก้ปัญหาด้วยวิธีการเดียวกันกับที่เคยใช้
สรุป
สุภาษิตและคำพังเพยเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่ทรงคุณค่าของไทย เราควรช่วยกันอนุรักษ์และส่งต่อให้แก่คนรุ่นหลัง เพื่อให้ภูมิปัญญาเหล่านี้ยังคงอยู่คู่สังคมไทยตลอดไป
