นิทานชาดก : อำนาจของรส เป็นนิทานที่สอนให้รู้ว่ารสอาหารสามารถครอบงำจิตใจของมนุษย์ได้รุนแรงขนาดไหน แม้แต่พระสงฆ์ผู้มุ่งมั่นในการหลุดพ้นจากกิเลสก็อาจหลงติดในรสอาหารได้หากไม่ระมัดระวัง นิทานเรื่องนี้จึงเตือนสติเราให้ตระหนักถึงอำนาจของรสอาหาร และควรฝึกฝนตนเองให้รู้จักยับยั้งชั่งใจ ไม่ตกเป็นทาสของกิเลส
อำนาจของรส
ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้า ประทับอยู่วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงปรารภพระจูฬปิณฑิกปาติกติสสเถระ ผู้ติดในรสตกอยู่ในอำนาจนางวัณณทาสี ได้ตรัสอดีตนิทานมาสาธกว่า…
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในเมืองพาราณสี มีชายเฝ้าสวนหลวงของพระเจ้าพรหมทัตคนหนึ่งชื่อว่า สัญชัย ในสวนหลวงนั้นจะมีเนื้อสมันตัวหนึ่งแวะแอบมากินหญ้าอยู่เป็นประจำ เมื่อมันเจอนายสัญชัยก็จะวิ่งหนีเข้าป่าไป แต่เขาไม่เคยทำให้มันตกใจกลัวเลยสักครั้งเดียว จึงทำให้มันแวะเข้ามาในสวนหลวงนั้นบ่อย ๆ ในเวลาเช้าตรู่ทุกวัน นายสัญชัยจะนำผลไม้ชนิดต่าง ๆ ไปถวายพระราชาเป็นประจำ
วันหนึ่ง พระราชา ตรัสถามเขาว่า “เธอได้เห็นความอัศจรรย์อะไร ในสวนหลวงบ้างไหม ?” เขาจึงกราบทูลไปว่า “ไม่พบสิ่งใดเลย พระเจ้าค่ะ มีเพียงเนื้อสมันตัวหนึ่ง แวะเวียนมาแทะหญ้าในสวนหลวง พระเจ้าค่ะ” พระราชาตรัสถามว่า “เธอสามารถจับมันได้ไหม ?” เขากราบทูลว่า “ถ้าได้น้ำผึ้ง ข้าพระองค์ สามารถนำมันมาในพระราชนิเวศน์นี้ได้ พระเจ้าค่ะ”
พระราชา จึงรับสั่งให้มอบน้ำผึ้งแก่เขา เขานำน้ำผึ้งไปทาที่หญ้าตรงที่เนื้อสมันเคยมาเที่ยวกิน วันต่อมา เจ้าเนื้อสมันพอได้กินหญ้าเจือน้ำผึ้ง ก็ติดในรสชาติ จึงมาในที่นั้นทุกวัน เขาปรากฏตัวให้มันเห็นเพื่อให้เกิดความคุ้นเคย ในสองสามวันแรกมันจะวิ่งหนีไป พอวันต่อ ๆ มา มันเห็นเขาบ่อย ๆ ก็เกิดความคุ้นเคย ถึงกับกินหญ้าที่อยู่ในมือของเขา เมื่อเขารู้ว่ามันคุ้นเคยแล้ว วันหนึ่ง จึงให้เอาเสื่อล้อมถนนไปจนถึงพระราชนิเวศน์ แล้วปักกิ่งไม้ไว้ตามเสื่อนั้น สะพายน้ำเต้าบรรจุน้ำผึ้ง โปรยหญ้าทาน้ำผึ้ง เดินนำหน้าเนื้อสมันเข้าไปในพระราชนิเวศน์ เมื่อมันเข้าไปภายในพระราชนิเวศน์แล้ว ผู้คนจึงปิดประตูเมือง เนื้อสมันนั้นเห็นผู้คนจำนวนมาก ก็ตัวสั่นกลัวความตายวิ่งไปวิ่งมาในพระลานหลวงนั้น
พระราชา เสด็จลงจากปราสาททอดพระเนตรเห็นเนื้อนั้นตัวสั่นอยู่ จึงตรัสว่า “ธรรมดา เนื้อย่อมไม่ไปยังที่มีคนเห็นตลอด 7 วัน และจะไม่ไปยังที่ถูกคุกคามตลอดชีวิต แต่เจ้าเนื้อสมันป่าตัวนี้ ติดในรสน้ำผึ้ง จึงได้มาสู่สถานที่มีผู้คนมากเช่นนี้ ท่านทั้งหลาย ชื่อว่า สภาวะที่เลวกว่าความอยากในรส ไม่มีในโลก” แล้วตรัสพระคาถาว่า
“ได้ยินว่า สภาวะอย่างอื่นที่จะเลวยิ่งไปกว่ารสทั้งหลาย ย่อมไม่มี รสเป็นสภาวะที่เลว แม้กว่าถิ่นที่อยู่ แม้กว่าความสนิทสนม นายสัญชัยผู้เฝ้าสวน นำเนื้อสมัน ซึ่งอาศัยอยู่ในป่าทึบมาสู่อำนาจของตนได้ เพราะรสทั้งหลาย”
เมื่อตรัสแล้วจึงรับสั่งให้ปล่อยเนื้อสมันตัวนั้นเข้าป่าไปตามเดิม
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อย่าติดในรสชาติ เพราะไม่มีอะไรเลวร้ายไปกว่าความอยากในรส
