นิทานชาดก : อุบายหนีตาย เล่าถึงฝูงลิงที่อาศัยอยู่ในป่าแห่งหนึ่ง พวกมันชอบกินผลมะพลับจากต้นมะพลับที่อยู่กลางหมู่บ้านแห่งหนึ่ง แต่วันหนึ่ง ชาวบ้านกลุ่มหนึ่งได้มาอาศัยอยู่ในหมู่บ้านนั้น ฝูงลิงจึงคิดหาอุบายที่จะหนีตายจากชาวบ้าน
อุบายหนีตาย
ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่วัดเชตวัน เมืองสาวัตถีทรงปรารภพระปัญญษบารมีของพระองค์ ได้ตรัสอดีตนิทานมาสาธก ว่า…
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว พระโพธิสัตว์เกิดเป็นพญาวานร มีลิงเป็นบริวารหลายหมื่นตัว อาศัยอยู่ในป่าแห่งหนึ่ง ในที่ไม่ไกลจากหมู่บ้านแห่งหนึ่ง บางคราวก็มีคนมาอยู่ บางคราวก็เป็นหมู่บ้านร้าง ที่กลางหมู่บ้านนั้น มีต้นมะพลับต้นหนึ่ง มีผลสุกอร่อยมาก ฝูงลิงจะมากินผลมะพลับสุกในคราวที่ไม่มีคนมาอยู่เสมอๆ เพราะติดใจในรสชาติของมัน
ต่อมาในปีหนึ่ง ถึงฤดูมะพลับมีผล ได้มีชาวบ้านกลุ่มหนึ่งมาอาศัยอยู่ในหมู่บ้านนั้น ฝูงลิงก็คิดจะมากินผลมะพลับอีก จึงมอบให้ลิงตัวหนึ่งไปดูลาดเลา มันไปดูแล้วกลับมาบอกเพื่อนๆ ว่า “ขณะนี้ผลมะพลับกำลังสุกเต็มต้นเลย แต่มีอุปสรรคเพราะมีชาวบ้านมาอยู่ด้วย พวกเราจะทำอย่างไรดี” พวกลิงพอทราบว่ามีผลมะพลับสุกก็กระตุ้นความอยากกินยิ่งขึ้น จึงเข้าไปรายงานพญาวานร
- พญาวานรถามว่า “บ้านมีคนอยู่หรือไม่”
- พวกมันตอบว่า “มีอยู่ขอรับท่าน”
- พญาวานรพูดว่า “ถ้าเช่นนั้น ก็ไม่ควรไป เพราะมีอันตรายมาก”
- พวกลิงเสนอว่า “พวกเราไปกินในเวลาเที่ยงคืนสิ ชาวบ้านหลับหมดแล้ว อันตรายก็ไม่มี” พญาวานรจึงเห็นด้วย ลิงทั้งฝูงได้ไปแอบอยู่หลังแผ่นหินใหญ่ไม่ไกลจากหมู่บ้านนั้น พอถึงเวลาเที่ยงคืน ชาวบ้านหลับมหดแล้ว จึงพากันไปขึ้นต้นมะพลับ กินผลมะพลับสุก
ขณะนั้น บังเอิญว่ามีชายคนหนึ่งเกิดปวดท้องถ่ายอุจจาระ ได้ลงจาดเรือนเห็นฝูงลิงกำลังกินผลไม้อยู่ จึงตะโกนปลุกชาวบ้านให้มาจับลิง ชาวบ้านต่างลุกขึ้นถือหอกถือธนูและอาวุธต่างๆ ยืนรายล้อมต้นมะพลับไว้ เตรียมการที่จะจับลิงในเวลาเช้าสว่างแล้ว
ฝูงลิงเห็นเช่นนั้น ตกใจกลัวตาย จึงไปหาพญาวานรแล้วปรึกษาว่า “นายท่าน พวกมนุษย์ถือธนู ถือดาบอันคมกริบ พากันมาแวดล้อมพวกเราไว้แล้ว พวกเราจะทำอย่างไรละทีนี้ ?”
พญาวานรพูดปลอบใจฝูงลิงว่า “พวกเจ้าอย่ากลัวไปเลย มนุษย์มีการงานมาก ขณะนี้เพิ่งจะเที่ยงคืนเอง อาจจะมีกิจการงานอย่างอื่นมาทำให้มนุษย์ทำก็เป็นได้ ใจเย็นๆ เข้าไว้” แล้วกล่าวเป็นคาถาว่า
“ประโยชน์อย่างใด อย่างหนึ่ง จะพึงเกิดแก่มนุษย์ ผู้มีกิจการงานมากเป็นแน่ ยังมีเวลาพอที่จะเก็บผลไม้เอามากินได้ พวกเจ้าจงพากันกินผลมะพลับนั้นเถิด”
พญาวานรพูดปลอบใจฝูงลิงไว้เพื่อไม่ได้พวกมันกลั้นใจตาย เพราะความตกใจกลัว แล้วพูดว่า “พวกเจ้านับลิงดูสิว่ามีครบกันไหม” เมื่อพวกลิงรายงานว่า “ลิงเสนกะ หลานของท่านหายไปขอรับ” จึงพูดว่า “ถ้าเช่นนั้นพวกเจ้าไม่ต้องกลัว เจ้าเสนกะจะมาช่วยพวกเราเอง”
ฝ่ายเจ้าลิงเสนกะนอนหลับสนิทอยู่ที่หลังแผ่นหิน เวลามาไม่มีใครปลุก พอตื่นขึ้นไม่เห็นลิงตัวใดจึงเดินตามรอยเท้าฝูงลิงไป เห็นชาวบ้านยืนถืออาวุธรายล้อมต้นไม้อยู่ ก็ทราบเรื่องอันตรายเกิดขึ้นแก่ฝูงลิง จึงเดินไปหาหญิงชราคนหนึ่งที่นั่งกรอด้ายอยู่ท้ายเรือนหลังหนึ่ง คว้าคบไฟดุ้นหนึ่งวิ่งไปจุดหลังคาบ้าน หลังโน้น หลังนี้ไปทั่วหมู่บ้าน
พวกชาวบ้านพอเห็นไฟไหม้บ้านต่างก็ทิ้งอาวุธวิ่งไปดับไฟกันชุลมุน ฝูงลิงได้โอกาสรีบเก็บผลไม้แล้วก็หลบหนีเข้าป่าไป
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อุบายเอาชีวิตรอดมีอยู่มากมาย พึงใช้ปัญญาพิจารณาในยามคับขัน จะสามารถเอาชีวิตรอดมาได้
